Filary terapii akceptacji i zaangażowania
Funkcjonalizm kontekstualny
Większość terapii ma u swojej podstawy filozofię mechanistyczną. Zakłada ona, że świat jest złożony z części, które oddziaływają na siebie, razem tworząc całość. Zatem człowiek również jest maszyną. Jeśli źle funkcjonuje, to na pewno jest coś popsute, tj. patologiczne myśli, wspomnienia, pragnienia, dysfunkcje. Jeśli coś nie działa, trzeba to naprawić, wymienić na nowe lub wyrzucić z życia. Klienci sami przychodzą i mówią, że czegoś im brakuje: wysokiego poczucia wartości czy odwagi. Uznają swoje myśli za prawdę. Tego typu podejście może doprowadzić do walki ze sobą i swoimi wadliwymi częściami.
Funkcjonalizm kontekstualny patrzy na to zupełnie inaczej. Nie uważa, żeby jakiekolwiek myśli, emocje były wadliwe. Liczy się stosunek człowieka do tych doświadczeń. Można bliżej przyjrzeć się słowie kontekstualny i funkcjonalny.
Kontekstualizm to inaczej działanie w kontekście. Działanie to wszystkie formy zachowania człowieka, w tym myśli, emocje, czynności jakie wykonuje w określonych warunkach. Warunki możemy podzielić na historyczne i bezpośrednie. Warunki historyczne to wszystkie doświadczenia człowieka, które ukierunkowały go do działania w określony sposób. Przykładowo, jeśli osoba dotknęła ognia i się oparzyła. Nauczyła się z tego doświadczenia, żeby nie dotykać ognia. Czego konsekwencją w przyszłości będzie ostrożne posługiwanie się ogniem lub jego unikanie. Bezpośrednie warunki możemy podzielić na strefę publiczną i prywatną. Publiczna to wszystko to, co na zewnątrz człowieka, czyli może to zaobserwować większa ilość osób. Jest to rozmowa, gesty, miejsce, pora roku, obecność innych. Natomiast prywatne to wszystkie procesy, które zachodzą wewnątrz człowieka i tylko on może je zaobserwować, takie jak wyobrażenia, wspomnienia, rozmyślenia, doznania. Kontekst są to zdarzenia wywierające wpływ na zachowanie i jest istotny do określenia funkcji, jaką miało to zachowanie.
Funkcjonalizm wywodzi się z pragmatyzmu. Jest to podejście holistyczne. Zatem zwraca się uwagę na całe zdarzenie. Dopiero potem można z niego wyodrębnić mniejsze składowe, te które są istotne. Zawsze odnosi się zdarzenie do kontekstu. Zwraca się uwagę na to czy dane zdarzenie doprowadziło do konkretnie sprecyzowanego celu. To właśnie cel jest istotny w kryterium tego, co człowiek chce osiągnąć i jest wiele sposobów, aby tak uczynić. Przykładem może być cel postawiony w terapii, gdzie klient chce poznać kogoś i utrzymać znajomość. Można go spełnić przez wiele zachowań. Może zacząć pić, by czuć się odważnym i poznawać znajomych w barze. Może zażywać tabletki zmniejszające lęk i być bardziej odważnym w kontaktach. Może nauczyć się robić przestrzeń dla lęku i pomimo niego wchodzić w satysfakcjonujące relacje. Każdy z tych przykładów może doprowadzić do tego samego. Jednak zwracając uwagę na dobro klienta i jego wartościowe życie, zdecydowanie trzecia opcja jest najbardziej użyteczna.
To właśnie na podstawie użyteczności sprawdza się każde działanie klienta. W ten sposób terapeuta nie jest oceniający, nie decyduje o tym jak klient ma się zachowywać, nie doradza mu, ani nie krytykuje. To klient sam ocenia co jest dla niego najlepszym rozwiązaniem w długofalowej perspektywie, aby wieść życie zgodnie z wartościami.
Funkcjonalizm kontekstualny jest filozofią, która jest prosta i jasna oraz którą można zastosować w wielu dziedzinach nauk. Nie można określić ogólnej prawy. Każdy ma swoją prawdę i można ją tylko ustalić na podstawie kontekstu. Dla każdego człowieka też co innego będzie użyteczne. Różne zachowania spełniają różne funkcje. Każde zdarzenie należy rozpatrywać indywidualnie, zwracając uwagę na kontekst.
W ACT terapeuta nie zwraca uwagi czy myśl jest prawdziwa czy też fałszywa. To nie ma znaczenia. Skupia swoją uwagę na to czy pomaga prowadzić klientowi wartościowe życie. Klient uczy patrzyć się na swoje myśli w sposób funkcjonalny. Pomagają w tym pytania: czy dana myśl pomaga mi osiągnąć wyznaczone cele? , czy to przekonanie pomaga mi wieść wartościowe życie? Terapia akceptacji i zaangażowania zakłada, że myśli pojawiające się w umyśle, nie są problemem; fuzja z nimi już tak.
Analiza zachowania
Analiza zachowania jest nauką, która bada zachowania człowieka w różnych zmiennych środowiskowych. Można zaliczyć do nich dwie główne zmienne. Pierwsza to środowisko, w którym znajduje się człowiek i wszystkie bodźce, które mogą mieć wpływ na zachowanie człowieka. Niektóre bodźce mogą powodować wzmocnienie zachowania, nazywa się je bodźcami różnicującymi. Inne powodować zmniejszenie częstotliwości występowania zachowania, są to bodźce wygaszeniowe.
Druga zmienna to wszystkie konsekwencje jakie następują po określonym zachowaniu, które mają wpływ na zachowanie człowieka. Konsekwencje zachowania możemy podzielić na wzmocnienia i kary, pozytywne i negatywne. „Wzmocnienia pozytywne to bodźce pojawiające się po zachowaniu, które prowadzą do jego nasienia; z kolei wzmocnienia negatywne to bodźce, których dane zachowanie pozwala uniknąć lub od których umożliwia ucieczkę, co także prowadzi do wzrostu częstości tego zachowania.” Kara pozytywna to bodźce, które pojawiają się po zachowaniu i prowadzą do zmniejszenia się niepożądanego zachowania. Natomiast kary negatywne to brak bodźców występujących po danym zachowania, które prowadzą do zmniejszenia danego zachowania w przyszłości.
Terapeuta podczas procesu terapeutycznego wychwytuje pożądane i niepożądane zachowania klienta. Jego rolą jest wzmocnienie tych zachowań, które pomogą klientowi prowadzić lepsze życie oraz karanie tych zachowań, które utrudniają klientowi prowadzić wartościowe życie bez cierpienia.
Teoria Ram Relacyjnych
Teoria Ram Relacyjnych jest teorią poznania i języka. Zakłada ona, że od najmłodszych lat ludzie uczą się pewnych zależności między symbolami, czyli tworzą sieć relacyjną. Takie relacje i znajomość symboli pozwala uczyć się bez bezpośredniego doświadczania. Te relacje mają wpływ na spostrzeganie świata. I winnym artykule RFT (relational frame theory) zostanie opisane bardziej szczegółowo.